top of page

Różaniec – modlitwa, która łączy i dzieli

Wm

27 maj 2022

Na całym świecie ludzie modlą się używając tak zwanych sznurów modlitewnych. Jednym z nich jest różaniec, używany w Kościele katolickim. Podobny sposób modlitwy istnieje także w innych tradycjach duchowych.

Historia


Wszystko zaczęło się w klasztorach. Tu od niepamiętnych czasów odmawiano sto pięćdziesiąt psalmów Dawidowych. Mnichom, a także ludowi, który nawiedzał klasztory, trudno było nauczyć się na pamięć każdego z nich. W związku z tym około r. 850 pewien mnich o irlandzkich korzeniach zaproponował, aby odmawiano zamiast nich sto pięćdziesiąt razy Ojcze nasz. I tak się stało. Wierni i mnisi skorzystali z rady irlandzkiego duchownego i zaczęli odliczać powtórzenia Modlitwy Pańskiej na różne sposoby. Niektórzy posługiwali się stu pięćdziesięcioma kamykami, niektórzy sznurkami, a jeszcze inni węzłami.


Z biegiem lat z węzłów i kamyków powstał różaniec. W XIII wieku mnisi cysterscy opracowali nową formę modlitwy, którą nazwali właśnie różańcem. Dlaczego? Po prostu porównywali ją do bukietu mistycznych róż ofiarowanych Maryi. Następnie św. Dominik rozpowszechnił różaniec, ogłaszając w 1214 r., że nabożeństwo różańcowe jest pomocne w walce chrześcijan z herezjami.


Tajemnice różańcowe w takiej postaci, w jakiej znamy je dzisiaj, jeszcze się wtedy nie ukształtowały. Nastąpiło to dopiero w XIII wieku. Różni teologowie od dawna uważali, że sto pięćdziesiąt psalmów to ukryte proroctwa o życiu Jezusa. W oparciu o studia nad psalmami opracowano psałterze naszego Pana, Jezusa Chrystusa, a tak-że hymny na cześć Maryi. Powstały cztery róże psałterze: sto pięćdziesiąt razy Ojcze nasz, sto pięćdziesiąt razy Pozdrowienie anielskie, sto pięćdziesiąt razy Chwała Jezusowi, sto pięćdziesiąt razy Chwała Maryi.


Około r. 1350 ukształtowało się Zdrowaś Mario w takiej postaci, w jakiej znamy je dzisiaj. Stało się to dzięki zakonowi kartuzów, który połączył pozdrowienie archanioła Gabriela z pozdrowieniem św. Elżbiety oraz dodał „teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen”.

W XIV wieku cystersi, zwłaszcza we francuskim regionie Trčves, wprowadzili dodatkowe fragmenty wypowiadane po imieniu Jezus, aby objąć w tej modlitwie całe życie Chrystusa.


Około połowy XIV wieku Enrico Kalkar, kartuz z Kolonii, wprowadził Ojcze nasz przed każdą dziesiątką Zdrowaś Mario. Ten sposób odmawiania różańca szybko rozpowszechnił się w całej Europie.


Również w kartuzji w Trewirze na początku XV wieku Dominik Helion (zwany także Dominikiem z Prus lub Dominikiem z Trewiru) opracował różaniec, do którego dodał pięćdziesiąt ułożonych przez siebie formuł odnoszących się do wydarzeń związanych z życiem Jezusa Chrystusa. Formuły dodawał po każdym odmawianym Zdrowaś Mario, po słowach „błogosławiony owoc żywota twojego, Jezus”.


Podobnie jak w propozycji Enrica Kalkara, wezwania Dominika z Prus były podzielone w grupy po dziesięć, przy czym każdą grupę poprzedzało „Ojcze nasz”.

W latach 1435–1445 Dominik ułożył dla flamandzkich braci kartuzów odmawiających psałterz Maryi sto pięćdziesiąt formuł podzielonych na trzy grupy odwołujące się do ewangelicznych przekazów o dzieciństwie Chrystusa, Jego publicznej działalności i męce oraz zmartwychwstaniu.


W 1470 r. dominikanin Alan de la Roche w porozumieniu z kartuzami, od których nauczył się odmawiać różaniec, stworzył pierwszą konfraternię różańcową, szybko rozpowszechniając ten rodzaj modlitwy. Nazwał nowym różańcem formę obejmującą rozważania wewnątrz każdego Zdrowaś Mario, a starym różańcem – formę bez medytacji, w której odmawia się jedynie Zdrowaś Mario.


Należy również wspomnieć o św. Piotrze z Werony, dominikaninie, który przyczynił się do wielkiej popularyzacji konfraterni maryjnych. Alan de la Roche ograniczył modlitwę różańcową do piętnastu tajemnic podzielonych na radosne, bolesne i chwalebne i – jak już wspomniałem – dopiero Jan Paweł II, wielki apostoł modlitwy różańcowej, w liście apostolskim Rosarium Virginis Mariae wprowadził tajemnice światła streszczające publiczne życie Jezusa.


Dominikanie byli wielkimi głosicielami modlitwy różańcowej na świecie. Stworzyli liczne bractwa różańcowe, wśród których należy wymienić Konfraternię Różańca założoną w 1470 r., Konfraternię Różańca Nieustającego, zwaną także Godziną Czuwania, założoną w 1630 r. przez ojca Tymoteusza Ricciego (inicjatywa polegała na tym, aby odmawiać różaniec przez wszystkie godziny dnia i nocy we wszystkie dni r.) oraz Konfraternię Żywego Różańca założoną w 1826 r. przez Paulinę Jaricot.


Od średniowiecznej formuły różańca odchodzono stopniowo w okresie renesansu. Ostateczną formę różaniec uzyskał w 1521 r. za sprawą dominikanina Alberta de Castella.


Święty Pius V, również dominikanin, był pierwszym papieżem różańcowym. W 1569 r. opisał owoce zebrane przez św. Dominika dzięki tej modlitwie i zachęcał wszystkich chrześcijan, aby ją odmawiali. Leon XIII ze swoimi dwunastoma encyklikami poświęconymi różańcowi był drugim papieżem różańcowym.

Od roku 1478 do dnia dzisiejszego powstało ponad dwieście dokumentów papieskich poświęconych różańcowi.


Różańce protestanckie


Protestanci zdecydowanie odrzucają taką formę modlitwy mówiąc, że to jest po prostu wielomówstwo, którego Bóg nie chce na modlitwie. Ma to także związek z innym spojrzeniem na postać Marii matki Jezusa. W niektórych denominacjach istnieją protestanckie odmiany modlitwy różańcowej praktykowane przez całe grupy albo pojedyncze osoby. Ta forma modlitwy nie ma nic wspólnego z kultem Marii. Istnieją dwie odmiany takiej modlitwy;


Różaniec luterański, inaczej nazywany różańcem jezusowym lub różańcem postnym. Początki tej modlitwy widzi się u Marcina Chemintza, niemieckiego luterańskiego teologa z XVI wieku. Wygląda podobnie jak tradycyjny różaniec katolicki, z tym, że zamiast Zdrowaś Mario odmawia się Modlitwę Jezusową: Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem.


Dzieli się na trzy części: radosną, bolesną i chwalebną. Z wyjątkiem 2 tajemnic chwalebnych są one takie same jak w Kościele katolickim. Różnice wynikają z z postaw teologicznych. W Kościele katolickim jest 4. tajemnica chwalebna – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, a w różańcu luterańskim rozważane jest Świętych obcowanie. Natomiast zamiast 5. tajemnicy chwalebnej – Ukoronowanie Najświętszej Maryi Panny na Królową Nieba i Ziemi rozważana jest tajemnica: Niebiańskie Jeruzalem.



FOT. PIXABAY


Różaniec anglikański, czyli tak zwany różaniec episkopalny. Powstał w 1980 roku w Kościele episkopalnym w USA z inspiracji Lynna Baumana. Rozpoczyna się znakiem krzyża i wezwaniem: Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu. Chwała Ojcu…


Następnie odmawia się 4 razy: Święty Boże, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami oraz 28 razy: Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną, grzesznikiem. Na zakończenie odmawia się: Ojcze nasz i Błogosławmy Panu. Bogu niech będą dzięki.


Różańce prawosławne


W prawosławiu istnieje kilka odmian tak zwanych sznurów modlitewnych, między innymi: czotki, komboskiony, lestowki.  


Zasadniczą modlitwą, która odmawia się na tych sznurach, jest Modlitwa Jezusowa pochodząca z Biblii: Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną (Łk 18,38.39). Za sprawą bestsellerowej książki, „Opowieści pielgrzyma”, Modlitwa Jezusowa jest znana także w zachodnim chrześcijaństwie: wśród katolików i protestantów. Wymieniona jest w najnowszym Katechizmie Kościoła Katolickiego, wydanym za pontyfikatu Jana Pawła II.


Czotki zwykle składają się ze 100 węzełków niepodzielonych lub podzielonych na 4 części po 25 węzełków. Są też takie po 30 lub 33 węzełki, wtedy są na 3 części po 10 lub 11 węzełków. Dziesiątki są oddzielone od siebie separatorem, czyli koralikiem, który nie służy do modlitw. Ma jedynie rolę estetyczną. Końcówki sznura połączone są ze sobą, łączy je krzyż grecki lub pomponik z frędzelkami, zwany kitką. Z reguły są zrobione z wełny lub cienkiego sznurka, żeby przesuwanie nie powodowało żadnego odgłosu.



FOT. DOMENA PUBLICZNA


Liczba węzełków ma znaczenie symboliczne: 100 węzełków nawiązuje do liczby 10 pomnożonej przez 10 i odnosi się do 10 Przykazań Bożych. 30 węzełków to 30 lat Jezusa Chrystusa, które spędził w ukryciu domu w Nazarecie do momentu, w którym przyjął chrzest pokuty z rąk świętego Jana Chrzciciela. 30 węzełków to też nawiązanie do duchowych stopni drabiny do nieba opisanej w dziele mistycznym świętego Jana Klimaka – „Drabina do Nieba”. Natomiast czotki złożone z 33 węzełków symbolizują 33 lata, które przeżył Jezus.


Czotki mogą też służyć do liczenia innych modlitw i formuł chrześcijańskich, na przykład: Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu (Ps 70,2). Czasami bywają także używane do liczenia pokłonów.


Lestowka od staroruskiego lestwica czyli drabina. Przed chwilą wspomnieliśmy, że to nawiązanie do drabiny mistycznej. Ten rodzaj sznura modlitewnego używany jest przez staroobrzędowców do odmawiania 111 razy Modlitwy Jezusowej. Składa się z wałeczków (żeberek) na skórzanej tasiemce (pasku) i ma symbolizować „Drabinę raju”.


Islam


W innych religiach istnieje tradycja modlitwy na sznurze modlitewnym. W islamie są to: Tasbih, Misbaha, Masbaha, Subha. Używa się ich do odmawiania 33 razy lub 3-krotności tej liczby, czyli 99 razy jednego z atrybutów Boga, (Allaha).



FOT. WIKIMEDIA COMMONS


Zazwyczaj wykonywane są z drewnianych paciorków, ale także z innych materiałów, na przykład z kości słoniowej.



Buddyzm




FOT. PIXABAY


W buddyzmie istnieje tak zwana mala. W sanskrycie to słowo oznacza wieniec lub naszyjnik. Składa się ze sznurka, na który nawleczone są okrągłe korale. W tradycyjnej, dużej mali znajduje się 108 korali z drewna (z drzewa sandałowego lub korzenia lotosu), kamienia, kryształu, kości lub tworzywa sztucznego.



 

Na podstawie:


Justyna Nowicka (misyjne.pl), Wikipedia. Inne.

bottom of page